Historia

HISTORIA OBSZARU

Według podziału Polski na jednostki fizyczno-geograficzne J. Kondrackiego (1978) teren na którym działa Stowarzyszenie Lokalna Grupa działania „Razem dla Radomki” położony jest w obrębie Równiny Radomskiej, wchodzącej w skład Krainy Wzniesień Południowo-mazowieckich, która obejmuje teren nizinny, rozcięty doliną rzeki Radomki i jej dopływów. Rzeka Radomka – dawniej zwana Radomierzą, to lewobrzeżny dopływ Wisły. Wypływa ze źródeł w Lasach Przysusko – Koneckich około 4 km na południe od Przysuchy. Na Radomce tuż po przyjęciu głównych dopływów (prawych) Szabasówka i Jabłonica postawiono zaporę betonowo-ziemną (blisko 0,5 km długości), która utworzyła Zalew Domaniowski (Domaniowskie Morze) o pow. 500 ha. Drugi sztuczny zbiornik wodny o pow. około 5 ha znajduje się w Toporni.

Dolina rzeki Radomki charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem roślinności z zachowanymi w krajobrazie rolniczym enklawami półnaturalnych terenów zalewowych, które w powiązaniu z zadrzewieniami i roślinnością leśną zboczy i wysoczyzny, tworzą cenny kompleks przyrodniczy. Lesistość obszaru LGD jest stosunkowo duża. Jednakże rozmieszczenie lasów jest nierównomierne. Zwarty kompleks tworzą lasy przysusko-szydłowieckie w południowo-zachodniej części powiatu przysuskiego.

Na terenie prezentowanego obszaru występują następujące zespoły przyrodniczo-krajobrazowe:

• Rezerwat „Puszcza u źródeł Radomki” (gm. Przysucha) – rezerwat przyrody o pow. 73,48 ha utworzono w 1978 r. na terenie nadleśnictwa Przysucha, w centralnej części Garbu Gielniowskiego, 7 km na pd. zach. od Przysuchy. Służy ochronie drzewostanu leżącego na lewym brzegu Radomki, w pobliżu jej źródeł. Niektóre okazy dębów, buków i jodeł osiągają do 150 lat i 30 m wysokości. W pobliżu rezerwatu, w dolinie Radomki, znajdują się stawy „Huta”, przyciągające ptactwo wodne i błotne – spotkać można czaplę siwą, bociana czarnego, brodźca samotnego oraz liczne gatunki kaczek.
• „Dolina rzeki Radomki”(gm: Przysucha i Borkowice) – to obszar Krajobrazu Chronionego z pojedynczymi formami przyrody żywej i nieożywionej i z licznymi pomnikami przyrody;
• „Podlesie”(gm. Przysucha) – rezerwat przyrody utworzono w 1989 r. Ochroną objęte zostały częściowo fragmenty zbiorowisk jodłowych i lasów wielogatunkowych z przewagą lub domieszką jodły oraz ślady działalności górniczej związanej z wydobywaniem rudy żelaza.
• Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Dolina Dobrzycy” – gm. Przytyk,
• „Dolina rzeki Jabłonicy” – gm. Wieniawa
• lokalny węzeł ekologiczny z mozaiką biotopów „Plec” – gm. Wieniawa.

Układ środowiskowy pozwolił na utworzenie sieci turystycznych szlaków rowerowych.

Źródło: http://www.radomka.pl/szlaki_rowerowe.html

Zobacz interaktywną mapę tras rowerowych regionu radomskiego

Rozwinięcie sieci szlaków rowerowo – turystycznych była możliwa szczególnie po otwarciu 8 IX 2000 roku „zalewu domaniowskiego”. Wody na rzece Radomce zostały spiętrzone przez zaporę o długości 660m i 10m wysokości. Zalew o charakterze retencyjno – rekreacyjnym ma 500 ha lustra wody, 6 km długości i od 600 – 1200 m szerokości. Zagospodarowaniem linii brzegowej zbiornika do celów rekreacyjno – wypoczynkowych zajęły się władze gmin Przytyk, Wolanów i Wieniawa graniczące ze zbiornikiem, Związek Gmin Radomka, a także władze miasta Radomia i powiatów leżących nad rzeką.

Pierwsze ślady osadnictwa na obszarze działania Stowarzyszenia Lokalna Grupa działania „Razem dla Radomki” pochodzą z okresu wczesnopiastowskiego. W tym czasie powstawały pierwsze grody obronne takie jak: Skrzynno oraz Skrzyńsko, obok nich powstawały osady rzemieślniczo – targowe, które przekształciły się później w miasta. Pierwsze wspomnienia o osadach, które stały się później siedzibą gmin z obszaru LGD pochodzą z XIV oraz XV w.

Atrakcyjne położenie na skrzyżowaniu dawnych szlaków handlowych determinowało dalszy rozwój tego obszaru. Tereny te nie ominęły zawieruchy historii: potop szwedzki, wojny napoleońskie, powstania, powstanie narodowe 1830r., 1863r. oraz tragedie I i II Wojny Światowej.

Okresy świetności, bujnego rozkwitu regionu i czasu tragicznych wydarzeń przypominają zabytki architektury i budownictwa oraz obiekty historyczne, których na obszarze działania Stowarzyszenia zachowało się dość licznie. Z pośród sześciu gmin najbogatsza materialna przeszłość historyczna posiadają gminy: Jedlińsk i Przysucha ale także i w przypadku gmin: Przytyk, Wolanów, Wieniawa, Zakrzew istnieją do dnia dzisiejszego obiekty przypominające czasy W większości przypadków maja one charakter sakralny bądź też są pozostałościami po radach szlacheckich, które na tym obszarze posiadały swoje włości.

Obszar LGD „Razem dla Radomki” może poszczycić się także ciekawymi związkami z postaciami sławnych ludzi. Jedną z ciekawszych postaci jest rycerz Mikołaj Powała z Taczowa. W okresie średniowiecza uważany był za jednego z najznamienitszych rycerzy polskich. Z uwagi na jego zdolności militarne został zaliczony za czasów panowania Jagiełły w poczet rady wojennej. Taczów, obecnie sołectwo Zakrzewia, był jego rodową siedzibą. Powała z Taczowa jest epizodycznym bohaterem „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza i kilku filmów fabularnych m.in. „Pierścień księżnej Anny” wyreżyserowany przez Marię Kaniewską.

Z rodu Łabędziów, którzy w dobie renesansu wznieśli dwór w Żukowie (gmina Wieniawa) pochodził Mszczuj ze Skrzynna, który jak głosi legenda, zabił Ulricha von Jungingena, wielkiego mistrza krzyżackiego w bitwie pod Grunwaldem.

Przysucha jest z kolei rodzinnym miastem Oskara Kolberga. W mieście tym powstało muzeum jego imienia, w którym gromadzone są i udostępniane publiczności muzealia i materiały związane z tą postacią. Stałym elementem ekspozycji jest wystawa „Oskar Kolberg – etnograf, folklorysta, kompozytor – (1814 -1890)”. Z miastem tym jest związana także historia osadnictwa żydowskiego, które rozwijało na tych terenach w sposób dynamiczny już od początku XVIII w. Na przełomie XVIII i XIX w. Przysucha stała się głównym ośrodkiem chasydyzmu. Z tym żydowskim ruchem religijnym o charakterze mistycznym jest związana postać Jakowa Icchaka Rabinowicza (Świętego Żyda). Pozostałością po tym okresie jest synagoga uznana za najokazalszy dom modlitewny Żydów w subregionie. W Przytyku zaś osadnictwo żydowskie rozwijało się od XVII w. Na początku XX w. Żydzi stanowili ponad 80% ogółu mieszkańców Przytyka. 9 marca 1936r. Doszło do starć ulicznych zwanych pogromem Żydów. W czasie II wojny światowej Niemcy wysiedlili około 2 700 Żydów do gett w Szydłowcu i Przysusze. W dzielnicy Piaski mieści się cmentarz żydowski, na którym zachowało się jeszcze kilka płyt nagrobnych. To jedyny ślad po licznej tutaj przed II wojną światową mniejszości żydowskiej.

Z historią Przytyka związana jest także postać jednego z najsłynniejszych polskich poetów Jana Kochanowskiego, który w 1570 roku poślubił Dorotę Podlodowską z Przytyka.

W okolicach Jedlińska (sołectwo Wsola) mieszkała rodzina Gombrowiczów. To tu Witold Gombrowicz pracował nad jedną ze swoich najważniejszych powieści – „Ferdydurke”. W 1794r. niedaleko Jedlińska kwaterował sam Tadeusz Kościuszko.

Do dziś w Jedlińsku kultywowany jest obrzęd ludowy tzw. ścięcie śmierci, wywodzący się z 1778 r., odbywający się corocznie w ostatni wtorek przed Wielkim Postem. Widowisko historyczno – obrzędowe, jedyne w swoim rodzaju, przyciąga w ostatni dzień karnawału turystów i aktywizuje mieszkańców do uczestniczenia w życiu kulturalnym gminy. Zamierzeniem Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Razem dla Radomki” jest, aby obszar sześciu gmin, na którym działa stał się konkurencyjną przestrzenią, atrakcyjną zarówno tak dla mieszkańców, jak i dla turystów.

Historia gmin należących do LGD „Razem dla Radomki”: Gmina Jedlińsk – opracowanie Bożena Starzyńska Dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Jedlińsku Gmina Przytyk – opracowanie Jadwiga Gajewska – Dyrektor Biblioteki Publicznej w Przytyku Gmina Wieniawa – opracowanie Alicja Ślifirczyk Dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Wieniawie Gmina Przysucha – opracowanie Dr Agnieszka Zarychta-Wójcicka Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze Gmina Zakrzew – opracowanie Krystyna Smolińska Dyrektor Publicznego Gimnazjum w Zakrzewie. Gmina Wolanów – opracowanie Renata Bieniek Nauczyciela w Publicznym Gimnazjum w Wolanowie (format: pdf, rozmiar pliku: 405 KB)